بتن تا قبل از گیرش‌های اولیه و نهایی،ترکیبی سیال محسوب می‌شود. این ترکیب سیال برای قرار گیری در موقعیت مورد نظر نیاز به چهارچوبی جهت نگهداری و جلوگیری از ریزش ترکیب بتن تا زمان گیرش اولیه دارد. به این چهارچوب نگهداری بتن، قالب گفته می‌شود. قالب‌ها در انواع و قیمت‌های مختلفی در بازار ارائه می‌شوند. در ادامه این مقاله به بررسی انواع قالب‌ها و نحوه قالب بندی بتن می‌پرداریم.
انواع قالبهای بتن
قالبهای بتنی در انواع مختلف با جنس‌های گوناگون در بازار ارائه می‌شود. جنس قالب بتن می‌تواند پلاستیکی، چوبی، فولادی و حتی در شرایطی می‌تواند از جنس مصالح بنایی باشد. انواع قالبهای بتن‌ریزی در زیر شرح شده است:
قالبهای فلزی بتن : این نوع از قالب‌ها جز رایج‌ترین و پرکاربردترین نوع قالب‌ها محسوب می‌شود. در واقع استفاده از آن‌ها بسیار ساده بوده و دیگر نیازی نیست تا کاربر قالب را در انداره‌های مورد نیاز برش بزند. در واقع این قالب‌ها توسط کارخانه‌ها و شرکت‌ها بطور کاملا آماده ساخته می‌شوند و در اندازه‌های مختلف بصورت اجاره و هم بصورت فروشی در اختیار مصرف کننده قرار می‌گیرد. اتصالات قالبهای فلزی بتن می‌تواند با استفاده از پین، گوه و سنجاق انجام شود. قالبهای فولادی بسیار با کیفیت و با دوام هستند. به طوریکه می‌توان از آن‌ها سال‌ها استفاده کرد.
قالبهای چوبی بتن : این نوع از قالب‌ها در گذشته بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفت. قالبهای چوبی متشکل از یک صفحه چوبی کف و صفحات جانبی کناری که به وسیله گوه، سنجاق، بست‌ها و… متصل می‌شوند. قالب بندی در این نوع از قالب‌ها به نیروی کار زیادی نیاز داشته بنابراین نسبتا از هزینه بالایی برخوردار است. در حال حاضر از این نوع قالب‌ها به صورت محدود در بتن ریزی‌های سقف یا فنداسیون استفاده می‌شود. عمر این نوع از قالب‌ها کم است.
قالبهای پلاستیکی بتن: این قالبهای ساخته شده از پلیمر در برابر ضربه، رطوبت بسیار مقاوم هستند. به همین دلیل عمرمصرف این گونه از قالب‌ها زیاد است، بنابراین بارها می‌توان از آن استفاده کرد. بتن از سطح قالبهای پلاستیکی نسبت به قالبهای فلزی راحت‌تر جدا می‌شود. اتصالات قالبهای پلاستیکی بتن می‌تواند با استفاده از گوه، سنجاق، بولت‌ها و… انجام گردد. نوعی از قالبهای پلاستیکی بتن هستند که اتصالات آن بصورت اهرمی انجام می‌شود. در این گونه از قالبهای پلیمری اهرم‌های قرمز رنگی روی قالب تعبیه شده تا با چرخاندن آن قالب‌ها به یکدیگر چفت شوند. استفاده از این قالب‌ها به شدت نیروکار را کاهش داده و بسیار مقرون به صرفه است. این قالب‌ها در بازار هم بصورت اجاره و هم بصورت فروشی عرضه می‌گردد.
قالبهای آجری بتنی: این نوع از قالب‌ها در قالب بندی بتن فنداسیون رایج است. اتصالات قالبهای آجری با استفاده از ملات‌ها و مصالح بنایی انجام می‌گردد. یکی از تفاوت‌های قالبهای آجری با دیگر قالب‌ها، باقی ماندن آن در سطح فنداسیون است. البته همین موضوع سبب افزایش ظرفیت باربری فنداسون به علت افزایش ابعاد آن می‌گردد. این قالب‌ها یکبار مصرف هستند.
قالبهای فایبرگلاس بتن: قالبهای فایبرگلاس نسل جدیدی از قالب بتن محسوب می‌شود. از این نوع قالب جهت ساخت قطعات بتنی با اشکال پیچیده که نمی‌توان آن‌ها را با دیگر قالب‌هایی چون قالب فلزی، چوبی، پلاستیکی و… ساخت، استفاده می‌شود. ساخت این‌گونه از قالب‌ها بطوری است که ابتدا طرح قالب مورد نظر روی چوب یا بلوک متریال تراشیده شده و سپس سطح مورد نظر با مواد شیمیایی، رزین و لایه‌های الیاف شیشه پر می‌شود و سر انجام سطح قالب صیقل داده می‌شود. بعد از مدتی قالب سفت شده و می‌تواند به راحتی از سطح چوب یا بلوک متریال جدا شود. این گونه از قالب‌ها عمرمفید کمتری نسبت به قالبهای فلزی و پلاستیکی دارند.
قالب تیرچه بتنی: این قالب‌ها از نوع فلزی و به ناودانی برای ساخت تیرچهها استفاده می‌شود.
قیمت قالب و قالب بندی بتن
- <li”>قیمت قالبهای فلزی بتن به ابعاد،وزن و همچنین تعداد بولت‌ها و تجهیزات اتصالات قالب‌ها مثل تعداد پین، گوه، سنجاق و… بستگی دارد.
- قیمت قالبهای چوبی به ابعاد ،نوع چوب،تعداد تجهیزات اتصالات بستگی دارد.
- قیمت قالبهای فایبرگلاس به ابعاد قالب،شکل طرح شده قالب و جنس آن بستگی دارد.
- قیمت قالبهای پلاستیکی به ابعاد و تجهیزات مورد نیاز جهت اتصال قالب‌ها بستگی دارد.
- هزینه‌های قالب بندی نسبت به متراژ سطح و تعداد کارگران مورد نیاز بستگی دارد.
تجهیزات و ابزار قالب بندی بتن
پین و گوه: برای اتصال قالب‌ها به هم از پین و گوه استفاده می‌شود.
میان بولت: از میان بولت‌ها برای چفت و محکم کردن دو قالب بهم، آب بند کردن بتن و کنترل فشارهای جانبی استفاده می‌شود. میان بولت‌ها در انواع مختلف پلاستیکی، چدنی و فنری در بازار ارائه می‌شوند. میان بولت‌ها در قالب بتن جایگذاری شده و سپس یک بولت از داخل آن می‌گذرد. سپس عملیات قالب‌بندی و بتن ریزی انجام می‌گردد. در نهایت با سخت شدن بتن، قالب‌ها و بولت برداشته می‌شود. اما میان بولت آب بندی درون بتن باقی می‌ماند.
شمع : از شمع یل پایه اطمینان برای کنترل وزن قالب بتن،خیز و … استفاده می‌شود.
داربست : از داربست برای دسترسی به ارتفاعات و همچنین قالب‌بندی تیر استفاده می‌شود.
پشت بند: برای جلوگیری از اعوجاج قالب‌ها و همچنین کنترل فشارهای جانبی بتن به ترتیب می‌توان از پشت بندهای افقی و عمودی استفاده نمود. پشت بندهای افقی می‌توانند از لوله داربست‌هایی به قطر 5 سانتی متری باشند. همچنین می‌توان برای ارتفاعی کمتر از 2 متر از دو شاخه لوله داربست با قطر 5 سانتی متر در کنارهم به عنوان پشت بندهای عمودی نیز استفاده نمود. اگر ارتفاع از 2 متر بالاتر باشد باید از سولجر جهت پشت بندهای عمودی استفاده کرد.
دستکش : کارگران باید برای جلوگیری از آسیب حتما نکات ایمنی چون دستکش را رعایت کنند.
مراحل و نحوه قالب بندی بتن ستون
- اجرای رامکا: برای تعیین فاصله بین قالب‌ها و میلگردهای ستون از رامکا استفاده می‌شود. رامکا یا پاشنه بتن می‌تواند از نوع فولادی و یا بتنی باشد. اجرای رامکا پس از بتن ریزی فنداسیون و میلگردگذاری ستون‌ها انجام می‌شود. رامکا فولادی می‌تواند با استفاده از میلگردهای فولادی اجرا شود. به طوری که میلگردهای فولادی در اندازه‌های مورد نیاز برش خورده و در نهایت در چهار طرف راستای طولی ستون به صورت عمود برهم قرار می‌گیرند. اتصال این میلگردها می‌تواند از نوع جوشی و یا از نوع اتصال سیمی باشند. همانطور که در بالا بیان شد رامکاها می‌توانند بصورت بتنی نیز باشند. اجرای رامکاهای بتنی به گونه‌ای است که ابتدا باید با استفاده از ریسمان کشی فاصله بین قالب‌ها و میلگردهای ستون را مشخص کرده و سپس تخته‌های چوبی با ارتفاع 10 سانتی متر را در پشت ریسمان‌ها قرار داده شود. در نهایت بتن ریزی در این قالب انجام گردد. بعد از گیرش بتن و جداکردن قالب چوبی، اجرای پاشنه بتن (رامکا) به پایان رسیده است.
- تهیه قالب: قالب‌ها با تنوع زیادی در بازار موجود هستند. بنابراین قالب باید بنا بر نیاز پروژه تعمین گردد.
- تمیز کردن قالب‌ها: قالب‌ها بعد از هربار استفاده باید از هرگونه آلودگی و مانده بتن‌ها پاکسازی شوند.
- روغن کاری: در این مرحله به منظور سهولت در جداسازی قطعات بتنی از قالب‌ها، دیواره داخلی قالب باید با روغن‌های مربوطه آغشته شوند.
- بستن قالب‌ها: همانطور که می‌دانید هر جزء قالب‌ها در ابتدا از هم جدا هستند. بنابراین باید با تجهیزاتی آن‌ها را به هم متصل نمود. تجهیزات اتصال دهنده زیادی برای قالب‌ها وجود دارد. اما رایج ترین آن‌ها سنجاق، گوه، پین هستند. ابتدا باید یک جز قالب را به پایه بتنی یا رامکا گیرداده شود. سپس لبه جز بعدی به صورت مجاور به لبه قالب اولیه توسط میخ متصل گردد. در گام بعدی نیز دو جز قالب بعدی به همین ترتیب به یکدیگر و سپس به قالبهای قرارداده شده متصل شوند. توجه کنید در هر قسمت باید از اتصال و مهرو موم قالب‌ها اطمینان حاصل شود تا از وقع مشکل در هنگام بتن ریزی جلوگیری شود.
- تراز کردن قالب‌ها : در این مرحله قالبهای بتن ریزی باید نسب به افق تراز باشند. بدین منظور باید از وسیله‌ای بنام شاقول برای تراز کردن قالب‌ها استفاده نمود. شاقول از یک صفحه چوبی با ابعاد مشخص و نخی که از مرکز این صفحه به صورت قائم آویزان شده و انتهایی آن به یک مخروط وصل شده است،تشکیل می‌شود. برای تراز یابی قالب‌ها باید چوبی به صورت عمود به قالب مورد نظر چسبانده شود و سپس صفحه شاقول را در انتهایی این چوب قرار دهید. اگر فاصله مخروط از قالب به اندازه طول چوب اتصال یافته به قالب‌ها باشد بنابراین قالب موردنظر تراز است. اما اگر فاصله بین مخروط تا قالب برابر طول چوب قرار داده شده نباشد، قالب مورد نظر تراز نبوده و باید توسط شمع‌ها به قالب فشار وارد شود تا فاصله بین مخروط شاقول با قالب برابر طول چوب قرار داده شده باشد.
نحوه قالب بندی بتن تیرها
قالبهای بتن ریزی تیرها از دو جزء قالب کف (پانل کف پوتر) و قالب کناری (پانل آویز پوتر) تشکیل می‌شود. در قالب بندی تیرها ابتدا باید عملیات داربست بندی در زیر تیرها انجام شود. سپس آرماتور بندی تیر مورد نظر انجام گردد. در نهایت باید پانل کف پوتر در زیر تیرها تعبیه شده و سپس آویزها با نبشی پانچ به پانل کف پوتر متصل گردد. برای کنج‌ها می‌توان از قالب مدولار استفاده نمود. برای کنترل وزن قالب‌ها در هنگام بتن ریزی حتما باید در زیر قالب تیر و در فاصله معین از شمع استفاده شود. برای جلوگیری از اعوجاج قالب‌ها و همچنین کنترل فشارهای جانبی بتن به ترتیب می‌توان از پشت بندهای افقی و عمودی استفاده نمود. قبل از بتن ریزی حتما باید سطح داخلی قالب‌ها با روغن چرب شود تادر هنگام قالب برداری بتن به راحتی از قالب‌ها جدا شود.
نحوه قالب بندی سقف‌ها
در قالب بندی سقف‌ها معمولا از نوع قالبهای مدولار استفاده می‌شود. این نوع از قالب‌ها در اندازه‌های مختلفی تولید شده و کاربر می‌تواند قالب مورد نظر را بنا به نیازش سفارش دهد. اتصال این نوع از قالب‌ها به هم، می‌تواند با استفاده از گوه، سنجاق، پین و… باشد. قالب بندی سقف بستگی به نوع سقف دارد. در زیر چند نوع از قالب بندی سقف‌ها را شرح داده‌ایم:
سقف تیرچه بلوک: این نوع از سقف‌ها نیازی به قالب بندی پیچیده‌ای ندارند. در واقع ابتدا تیرچهها در نشیمن و جایگاه خود قرار گرفته و سپس شمع‌ها در زیر تیرچهها و در فواصل معین قرار می‌گیرند. سپس بتن ریزی تیرها و سقف انجام می‌گردد.
سقف دال یکپارچه: در این نوع از سیستم ثقلی، قالب‌بندی باید به صورت سرتاسری انجام شود. همچنین باید از شمع‌ها و داربست‌ها جهت کنترل وزن قالب‌ها استفاده شود. بعد از نصب قالب‌ها،باید آن‌ها با روغن چرب شوند تا بتن در هنگام جداسازی به راحتی از قالب جدا شود.
سقف وافل: در این‌گونه از سقف‌ها از قالبهای مشبکی شکل خاص استفاده می‌شود. ابتدا باید با استفاده از جک و داربست شاسی کشی جهت قرارگیری قالب‌ها انجام گردد. سپس قالبهای مشبکی وافل طبق نقشه طرح روی شاسی‌های تعبیه شده قرار داده شود. بعد از قرارگیری قالبهای وافل باید آرماتور گزاری روی این قالب‌ها انجام گردد. در نهایت بتن ریزی انجام شده و بعد از سخت شدن بتن، قالب‌ها باید با استفاده از ابزاری چون چکش از بتن سخت شده جدا شود.
نحوه قالب بندی فنداسیون
قالبهای مورد استفاده در قالب‌بندی فنداسیون می‌توانند از نوع قالبهای مدولار، قالب چوبی، قالبهای سنتی مثل آجری، بلوکی باشند. اولین مرحله برای قالب‌بندی فنداسیون اطمینان از تراز بودن و مناسب بودن سطح زیر پی است. بعد از عملیات تراکم سازی خاک و ریختن بتن مگر باید عملیات آرماتورگذاری فنداسیون انجام شود. در این مرحله باید جایگاه قالب‌ها با میخ‌های فولادی و ریسمان در سطح فنداسیون مشخص گردد. سپس بنا بر نوع قالب،عملیات نصب انجام گردد. توجه شود که درزبندی به درستی انجام شود تا از درفتن شیره بتن جلوگیری شود.در نهایت باید سطح قالب‌ها با روغن چرب شود تا بتن در هنگام قالب برداری به راحتی جدا شود. بعد از بتن ریزی و سخت شدن بتن و اطمینان از مقاومت بتن سخت شده می‌توان قالب‌ها را بدون ضربه از بتن جدا کرد.
زمان جدا سازی قالب بتن
- قالب برداری باید زمانی انجام شود که اعضای بتنی بتوانند تنش‌های موثر را تحمل کنند. همچنین نباید تغییر شکل‌های آن از تغییرشکل‌های پیش بینی شده بیبشتر باشد.
- پایه اطمینان (شمع‌ها) و قالب‌ها نباید تا زمانی که اعضای بتنی مقاومت کافی بدست نیاورده‌اند جدا شوند.
- عملیات قالب برداری باید بدون ضربه و به آرامی انجام شود تا قطعات بتنی آسیب نبینند.
- زمان قالب برداری می‌تواند طبق جدول زیر انجام شود :
نوع قالب بندی (دمای مجاور سطح بتن (درجه سلسیوس 24 و بیشتر 16 8 0 قالبهای قائم،ساعت 9 12 18 30 دال‌ها قالب زیرین،شبانه روز 3 4 6 10 پایه‌های اطمینان،شبانه روز 7 10 15 25 تیرها قالب زیرین،شبانه روز 7 10 15 25 پایه‌های اطمینان،شبانه روز 10 14 21 36
توجه : زمان‌های ارائه شده در جدول می‌توانند افزایش یا کاهش یابند. این زمان‌ها برای سیمان‌های پرتلند نوع 1 و 2 و یا سایر سیمان‌هایی که روند کسب مقاومت مشابه دارند،معتبر است. بنابراین در صورت استفاده از مواد افزودنی تندگیرکننده یا افزودنی کندگیر کننده، زمان قالب برداری به ترتیب می‌تواند کاهش و افزایش یابد.
بدون دیدگاه